Kłopot ze spadkiem

Rozmowa z Witoldem Ogiegło, notariuszem

- Do biur nieruchomości często zgłaszają się osoby, które w związku ze śmiercią członka rodziny chcą sprzedać mieszkanie, nie wiedzą jednak od czego zacząć, aby uregulować sprawy spadkowe - własnościowe...

- Podstawową sprawą jest ustalenie kto należy do spadkobierców i uzyskanie dokumentu potwierdzającego dziedziczenie. Dowodem nabycia spadku jest postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Wydaje je właściwy Sąd po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Najczęściej Sądy w Polsce wydają postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku na podstawie ustawy, bowiem sporządzanie testamentów wciąż nie jest szczególnie popularne w naszym kraju. Trzeba jednak pamiętać, że każdy ma obowiązek ujawnić treść testamentu, bowiem ostatnia wola zmarłego podlega szczególnej ochronie. Potencjalni spadkobiercy powinni zacząć zatem od wystąpienia do właściwego Sądu (sąd rejonowy ostatniego stałego miejsca zamieszkania zmarłego) o stwierdzenie nabycia spadku i wskazać we wniosku - osoby zaliczane do grona spadkobierców ustawowych. Zaś w wypadku gdy zmarły pozostawił testament - dołączyć go do wniosku wskazując, że chodzi o stwierdzenie nabycia spadku przez osobę powołaną do spadku w treści testamentu. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów. Dowodem, że nie ma innych spadkobierców, może być przyjęte zapewnienie złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę. Jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku zapadnie dopiero po wezwaniu spadkobierców przez stosowne ogłoszenie.

- Czy posiadanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku jest wystarczające, np. do sprzedaży mieszkania?

- Niestety nie. Spadkobiercy są obowiązani najpierw rozliczyć się z fiskusem z tytułu podatku od spadku. Powinni w tym celu złożyć w terminie jednego miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia o nabyciu spadku zeznanie podatkowe, w którym określą jakie rzeczy lub prawa wchodzą w skład spadku i jaka jest ich wartość rynkowa. Po zapłacie podatku od spadku w wysokości określonej decyzją naczelnika właściwego Urzędu Skarbowego lub po stwierdzeniu przez ten organ, że podatek nie należy się - uzyskają stosowne zaświadczenie, które będzie umożliwiało zbycie nieruchomości nabytej w spadku.

- Zdarzają się jednak sytuacje, w których spadkobiercy nie mają środków na zapłatę podatku, czy to sytuacja patowa?

- Niekoniecznie. Nic nie stoi na przeszkodzie zawarciu umowy przedwstępnej, na podstawie której spadkobierca otrzyma zaliczkę lub zadatek umożliwiający rozliczenie się z fiskusem i przystąpi do stanowczej umowy sprzedaży z właściwym zaświadczeniem. Zgodnie z przepisami możliwe jest także uzyskanie zgody naczelnika Urzędu Skarbowego na zbycie prawa nabytego w spadku przed opłaceniem podatku. W praktyce jednak nie obserwuje się takich zdarzeń.

- W jakim terminie od śmierci właściciela należy pozałatwiać sprawy spadkowe?

- W zasadzie nie ma tu żadnych wiążących bezwzględnie terminów. Należy jednak pamiętać, że nieuregulowanie spraw spadkowych może mieć ujemne skutki dla spadkobierców. Kodeksowy termin sześciu miesięcy - to termin w czasie którego można ewentualnie odrzucić niechciany spadek, po upływie tego terminu spadkobierca ustawowy czy testamentowy - nie ma już takiej możliwości. Spadek nabywa się z chwilą jego otwarcia, to jest z chwilą zgonu spadkodawcy, a postanowienie Sądu, o którym mowa na wstępie jedynie to potwierdza. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość - to właściciel (spadkobierca) ma obowiązek niezwłocznego ujawnienia swojego prawa w księdze wieczystej, a zaniechanie może skutkować grzywną.

- Dziękuję za rozmowę.

Do grona spadkobierców ustawowych należą: - w pierwszej kolejności dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku niezależnie od liczby dzieci, - jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych, jeżeli spadkodawca nie miał dzieci lub wnuków - do spadku powołani są - jego małżonek, rodzice i rodzeństwo, - w przypadku braku dzieci lub wnuków, rodziców, rodzeństwa (ew. dzieci rodzeństwa) spadkodawcy cały spadek przypada jego małżonkowi, - przypadku braku dzieci lub wnuków i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom, rodzeństwu i/lub ew. dzieciom rodzeństwa, jeżeli nie ma żadnych z tych osób - spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.