Pytanie do notariusza. Sprzeciw po otwarciu testamentu

Spadkobiercą jest osoba, która uzyskała w sądzie stwierdzenie nabycia spadku lub u notariusza poświadczenie dziedziczenia. Co robić jeśli jeden z członków rodziny zakwestionuje zapisy testamentu i uniemożliwi dalszą procedurę?

- Pod koniec 2016 roku zmarła moja 82 letnia mama. 89 letni tata został sam. Sporządził testament, w którym 3/4 mieszkania przekazał mi, to jest swojej córce, a 1/4 mieszkania swojemu synowi, mojemu bratu. Brat od 27 lat mieszka w Niemczech. Tata umarł pod koniec ubiegłego roku. Byliśmy u notariusza i brat wniósł sprzeciw. Co mam w tej sytuacji zrobić? - pyta nasza czytelniczka, pani Halina z Gdyni.

Odpowiada Kamil Jędrej, zastępca notarialny w gdańskiej kancelarii notariusza Macieja Ciszewskiego.

Na postawione pytanie ciężko udzielić jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ nie precyzuje pani, co do czego brat wniósł sprzeciw: czy do ważności testamentu, czy w ogóle do możliwości sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia (poprzedzonego protokołem dziedziczenia), jako tytułu uprawniającego do spadku.

Zagadnienia związane z testamentem (w tym między innymi z jego ważnością) zostały uregulowane w tytule III (Rozrządzenia na wypadek śmierci), księgi czwartej (Spadki) ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz.U. z 2017 r. poz. 459 t.j.) - dalej jako k.c.

Stosownie do treści art. 1025 §1 k.c.: "Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia". Zgodnie zaś z treścią § 2 tego przepisu: "Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą".

W związku z powyższym, aby uregulować kwestie dotyczące dziedziczenia po zmarłych rodzicach, powinniście państwo złożyć, we właściwym ze względu na ostatnie miejsce zwykłego pobytu zmarłych sądzie rejonowym, wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po nich, bądź udać się do notariusza celem sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Obydwa wskazane powyżej tytuły (postanowienie sądowe po uprawomocnieniu się, zaś akt poświadczenia dziedziczenia po jego rejestracji w Rejestrze Spadkowym), będą stanowiły podstawę do wpisu nowych właścicieli do ksiąg wieczystych prowadzonych dla nieruchomości.

Zgodnie z treścią art. 95b ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku Prawo o notariacie (Dz.U. z 2017 r. poz. 2291 t.j.): "Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz spisuje protokół dziedziczenia przy udziale wszystkich osób zainteresowanych, z uwzględnieniem art. 95ca". Tak więc jeśli pani brat nie będzie chciał uczestniczyć w sporządzeniu tych dokumentów, jego nieobecność będzie stanowiła przeszkodę do ich przygotowania (wyjątek stanowi wspomniany art. 95ca cytowanej ustawy, dotyczący możliwości sporządzenia projektu protokołu dziedziczenia, gdy wszyscy zainteresowani nie mogą stawić się jednocześnie).

W pani sytuacji (niezależnie już od tego, czy kwestionowana jest ważność testamentu, czy w ogóle chęć sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia) jedynym rozwiązaniem będzie złożenie do właściwego sądu, wspomnianego wcześniej wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Z dokumentów, które będą niezbędne celem jego prawidłowego złożenia, należy wymienić w szczególności: akty zgonu zmarłych, akty małżeństwa (zmarłych jak i wszystkich osób, które w wyniku zawarcia związku małżeńskiego zmieniły nazwiska) oraz państwa akty urodzenia, a także testament (w wypisie aktu notarialnego lub w oryginale, w przypadku sporządzenia testamentu w formie odręcznej).

Koszty takiego postępowania uregulowane zostały na podstawie ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 623 t.j.).