W Trójmieście zabytki znajdują się niemal we wszystkich dzielnicach, ale mają one różną wartość, ponieważ zabytek zabytkowi nie jest równy. W Polsce istnieje kilka stopni ochrony konserwatorskiej, warto odróżniać czym jest zabytek rejestrowy albo pomnik historii, a czym wpis do ewidencji zabytków.
tak, nie słyszę by zabytki były niszczone
15%
tak, ale tylko jeśli chodzi o wpisywanie do rejestru, reszta nie działa dobrze
32%
nie wiem, niewiele wiem na ten temat
11%
nie, znam przykłady zaniedbań
42%
Przyzwyczailiśmy się, że zabytek to stary kościół albo kamienica. Tymczasem, z określonego powodu, zabytkami mogą być też całe obszary miast czy parków, drzewa, cmentarze albo dzieła sztuki czy miejsca związane z działalnością wybitnych osobistości.
Stopnie ochrony konserwatorskiej opisuje wielokrotnie nowelizowana Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r. Zabytek definiuje ona jako nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.
Ustawa wprowadza ochronę takich zabytków poprzez:
- wpisanie ich do rejestru lub na Listę Skarbów Dziedzictwa, która dotyczy tylko zabytków ruchomych,
- uznanie za pomnik historii,
- utworzenie parku kulturowego,
- ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub m.in. decyzji o warunkach zabudowy.
Na szczeblach krajowym, wojewódzkim i gminnym prowadzone są także
ewidencje zabytków, co jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami.
Zabytki rejestrowe
Prowadzenie rejestru zabytków leży w kompetencjach konserwatora wojewódzkiego. Wpisanie tam zabytku
jest najwyższą formą ochrony w Polsce. Zabytku rejestrowego nie można wyburzać, a na prace konserwatorskie lub remonty konserwator wojewódzki musi wydać pozwolenie.
- Po ostatniej nowelizacji ustawy już sam fakt, że konserwator rozpoczął procedurę wpisu do rejestru danego obiektu czy terenu oznacza, że przy zabytku nie można prowadzić żadnych remontów ani prac, nie daj Boże rozbiórkowych, do czasu zakończenia procedury. Potem ewentualne remonty czy przebudowy mogą się odbywać tylko za zgodą konserwatora - mówi Marcin Tymiński, rzecznik prasowy Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku.Zobacz co znajduje się w rejestrze zabytków nieruchomych województwa pomorskiego
Wpis dotyczący jednego obiektu może być indywidualny lub obszarowy. W drugiej sytuacji wszystko, co znajduje się na danym terenie podlega ochronie.
Decyzję o skreśleniu zabytku z rejestru może wydać tylko minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
W każdym województwie prowadzona jest księga rejestru zabytków przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, która dzieli się na zabytki nieruchome, ruchome i archeologiczne. Również na jego wniosek ujawnia się wpisanie zabytku nieruchomego do rejestru w księdze wieczystej danego obiektu.
Rejestr zabytków występuje w formie trzech ksiąg: księga A dotyczy zabytków nieruchomych, B- ruchomych, a C- zabytków archeologicznych. Każda z nich podlega właściwemu terytorialnie Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków. Zabytkiem archeologicznym jest zabytek nieruchomy lub ruchomy, który stanowi powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałość egzystencji bądź działalności człowieka. Składa się z nawarstwień kulturowych, ich wytworów bądź śladów. Co ważne, żadna z definicji nie uwzględnia ram czasowych dla zabytku archeologicznego.
Zabytki ewidencyjne
Ewidencja zabytków jest zbiorem kart ewidencyjnych zabytków i stanowi podstawowe źródło wiedzy o nich. Prowadzi się ją na trzech szczeblach: krajowym, wojewódzkim i gminnym.
Prowadzenie ewidencji, czyli spisu zabytków leży w gestii gminy i jej obowiązkiem. Zaliczają się do niego obiekty o cechach zabytkowych. Żeby obiekt został zabytkiem ewidencyjnym musi spełniać określone wymogi:
- musi być rzeczą ruchomą lub nieruchomą, ich częścią albo zespołem,
- musi być związany z działalnością człowieka lub być dziełem człowieka,
- musi być świadectwem minionej epoki, zdarzenia, a jego zachowanie leży w interesie społecznym,
- musi mieć wartość historyczną, artystyczną lub naukową.
Tu znajdziesz ewidencje zabytków w gminach woj. pomorskiego - także Gdańska, Gdyni i Sopotu
Pomniki historii
Mianem pomnika historii tytułuje się
honorowo zabytki, które mają specjalną wartość i znaczenie dla naszej kultury lub historii. Prawnie nie jest on jednak formą ochrony, tak jak wpis do rejestru.
Zabytek lub park kulturowy może stać się pomnikiem historii w drodze rozporządzenia ministra.
W Gdańsku pomnikami historii są: miasto w zasięgu obwarowań z XVII wieku (od 1994 roku), Pole Bitwy na
Westerplatte (od 2003 roku), zespół pocystersko-katedralny w Oliwie (od 2017roku), Twierdza Wisłoujście (od 2018 roku) i Stocznia Gdańska jako miejsce narodzin Solidarności (od 2019 roku).
W Gdyni jest jeden pomnik historii - od 2015 roku jest nim historyczny układ urbanistyczny śródmieścia.
Podniesienie zabytku do rangi pomnika historii otwiera drogę do starania się o wpisanie go na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. W Trójmieście, w Gdańsku,
ta procedura toczy się obecnie dla Stoczni Gdańskiej. Na wstępnej liście
znajduje się także Śródmieście Gdyni.
Ochrona przez wpis do planu miejscowego lub decyzji o warunkach zabudowy
Stale rośnie znaczenie ochrony zabytków poprzez zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (MPZP). Podobnie jak w przypadku rejestru możliwe jest w ten sposób określenie strefy ochrony lub pojedynczego obiektu. Ochrona zabytków uwzględniana jest także przy aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju oraz w uchwalanym osobno w każdej gminie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
- Wojewódzki konserwator do planów miejscowych wydaje stosowne uzgodnienia. Strefa ochrony oznacza, że np. na terenie objętym planem są stanowiska archeologiczne lub obiekty rejestrowe. Plan określa wtedy warunki konserwatorskie dla tego terenu, np. obowiązek badań archeologicznych czy np. gęstość zabudowy na danej działce, tak by zachowała swój historyczny charakter. Jeśli przykładowo mamy do czynienia z zabytkowym parkiem, wtedy konserwator na pewno nie zgodzi się na wybudowanie bloków - tłumaczy Marcin Tymiński.Miejscowy plan ma charakter nadrzędny, a decyzja Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków ma charakter uzupełniający.
Jeżeli dla danego terenu nie został uchwalony plan miejscowy, to ochronę zabytków uwzględnia się w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (opisuje ją tzw. ustawa lex deweloper), decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy